(12) Talent

Van 7 tot 15 maart 2020 vieren we de Week van de Hoogbegaafdheid: een week die geheel in het teken staat van wat getalenteerde mensen de maatschappij te bieden hebben. Maar voor het constateren van sommige waarheden hoef je geen talent te hebben, meent RadboudCSW-huisfilosoof prof. dr. Jan Bransen. 

Ik heb het vele malen – en altijd met plezier – aan mijn kinderen voorgelezen, een venijnig sprookje, opnieuw verteld door Jacques Vriens:

Op de hoek stond een klein jongetje met zijn vader en moeder.

Toen de keizer vlakbij was, riep het jongetje: ‘Ik zie zijn piemel!’

‘Stil toch,’ siste de vader.

De keizer liep voorbij en het jongetje riep: ‘En nou zie ik zijn billen.’

De moeder knikte en zei zachtjes tegen haar man: ‘Kleine kinderen zeggen de waarheid.’

‘De keizer loopt in zijn blootje,’ riep het jongetje.

Het werd ineens heel stil op straat. Zelfs de muziek stopte.

Toen gilde iemand: ‘Dat jongetje heeft gelijk.’

Het was voor mijn kinderen telkens een geweldig spannend moment, iedere keer opnieuw. Ik voelde de groeispurt die ze maakten, klein als ze waren. Maar net als dat onverschrokken jongetje wisten ze dat ook zij een stem hebben en dat ze gewoon kunnen zeggen wat vanzelf spreekt. Iedereen kan het immers zien. De keizer loopt in zijn blootje. Maar alle volwassenen hebben last van deftigheid en van de aangeprate angst om als dom ontmaskerd te worden, omdat het verhaal de ronde doet dat domme mensen de nieuwe kleren van de keizer niet kunnen zien. En dom, nee, dat wil niemand zijn.

Hoe dom kun je zijn!

Voor het constateren van sommige waarheden heb je geen talent nodig. Oorlog kent alleen verliezers. Wapenfabrikanten en wapenhandelaars leveren geen positieve bijdrage aan de samenleving. Kennis hoort geen handelswaar te zijn, omdat het zich gratis vermeerdert als je het deelt. Landsgrenzen hebben humanitair gezien alleen een immorele betekenis. Intensieve veehouderij is voor dieren een verschrikking. Wij kunnen aan toekomstige generaties niet uitleggen waarom wij hen de wereld als een uitgeleefde woning nalaten.

Het ongecompliceerde gelijk van een puber als Greta Thunberg laat zien dat volwassenen op een subtiele manier bedrog plegen als ze hoog opgeven over de enorme emancipatoire betekenis die we aan het onderwijs zouden moeten hechten. Dat bedrog schuilt in de bewering dat kennis macht is. Klinkt goed. Moedigt iedere jongere aan serieus te studeren, een opleiding te volgen, zich te ontwikkelen en kennis te verwerven.

Maar het is een valsstrik. Want macht is macht.

En kennis is machteloos.

Je kunt roepen wat je wilt, extreem getalenteerd zijn, hoogbegaafd zijn, het grootste gelijk van de wereld hebben. Maar als de machtigen van deze wereld niet willen, dan heb je daar niets aan.

Het echte talent zit bij die ene mens die durft toe te geven dat hij ongelijk heeft. Dat hij dom is. Het echte talent zit bij die eerste mens die durft te gillen: ‘Dat jongetje heeft gelijk.’